ቤተ ክርስቲያንና የፓትርያርክ ምርጫ (ዲያቆን ብርሃኑ አድማስ)

ቤተ ክርስቲያንና የፓትርያርክ ምርጫ (ዲያቆን ብርሃኑ አድማስ)

 TO READ IN PDF

ቤተ ክርስቲያን አንዲት፣ ቅድስት፣ ኩላዊትና ሐዋርያዊት መሆኗን ጥንታውያን አብያተ ክርስቲያን ሁሉ ይቀበላሉ፤ በመሠረተ እምነታቸው ውስጥም አካትተው በጸሎትና በአስተምህሮ ይጠቀሙበታል፡፡የዚህ መሠረታዊ ምክንያቱ ደግሞ ከዘመነ ሐዋርያት ጀምሮ ይህ ትምህርት ቢኖርም ነገር ግን መልእክቱን በአግባቡ ካለመረዳት የተነሣ እነ አርዮስና መቅዶንዮስ

በትውፊት ከሐዋርያት ጀምሮ የመጣውን የቅዱሳት መጻሕፍት ትርጓሜ መሠረት መቀበልን ቸል ብለው በራሳቸው መንገድ ሔደው ስለሳቱ በጉባኤ ኒቅያ በማያሻማ መንገድ ቤተ ክርስቲያን አንዲት፣ቅድስት፣ ሐዋርያዊት እና ኩላዊት መሆኗን አስቀመጡ፡፡ በኋላ በጉባኤ ቁስጥንጥንያ ደግሞ ሁላችንም እንድንጸልይበት በተዘጋጀው አንቀጸ ሃይማኖት ላይ (ጸሎተ ሃይማኖት) ‹‹ ወነአምን በአሐቲ ቅድስት ቤተ ክርስቲያን እንተ ላዕለ ኩሉ ጉባኤ ዘሐዋርያት›› የሚለው የጸሎታችን መፈጸሚያ እንዲሆን ተደነገገ፡፡ በዚህም መሠረት እነዚህን ዓለም አቀፍ ጉባኤያት የሚቀበሉ ሁሉ የሚቀበሉትና የሚመሩበት መሠረታዊ ትምህርተ ሃይማኖት /doctrine/ሆነ፡፡

ይሁን እንጂ እየዋለና እያደረ ሲሔድ ቃላቱን ተርጉመው የሚረዱበት ሁኔታ እንደገና እየተለያየ መጣ፡፡ ለምሳሌ ያህል ከዚሁ

አንቀጸ ሃይማኖት የሚነሱትን ሦስት መሠረታዊ ልዩነቶች ማየት ይቻላል፡፡ የመጀመሪያው ራሱ‹‹ቤተ ክርስቲያን›› የሚለውን

ጽንሰ ሀሳብ መረዳት ላይ ያለው ልዩነት ነው፡፡ በፕሮቴስታንቱ ዓለም ቤተ ክርስቲያን በአንድ ቦታ የተሰባበሰቡት ሰዎች

ኅብረት ብቻ ነው፡፡ ከዚህ አለፍ የሚሉትም ቢሆን በምድር ያለውን የአማኞቻቸውን ኅብረት አንድ መንጋ እንዲሁም

በሰማይ ያሉትን ደግሞ ሁለተኛ መንጋ አድርው በአንድ እረኛ ሁለት መንጋ ሀሳብ የሚያራምዱ እንደ ሆኑ የምዕራባውያን

ጽሑፎች ያሳያሉ፡፡ በምሥራቃውን ትውፊት ወይም በኦርቶዶክስ ግን ‹ቤተ ክርስቲያን› ማለት በምድር ያሉት ምእመናንና

ተጋድሏቸውን የፈጸሙ ቅዱሳን ኅብረት ወይም አንድነት ናት፡፡ “እንተ በምድር ሥረዊሃ ወበሰማይ አእጹቂሃ..” “ሥሮቿ

በምድር ቅርንጫፎቿም በሰማይ ያሉ” የሚለው የቅዱስ ያሬድ ትምህርትም ለዚህ ትልቅ አስረጂ ነው፡፡ በሰማይ ያሉት በዚህ

በእንግድነት ከምንኖርበት ምድር ተጋድሏቸውን ፈጽመው ሀገራቸው ገብተው ሽልማታቸውን ተቀብለው በድል ዝማሬ ላይ

ያሉ ሲሆን በዚህ ያለነው ደግሞ በዕድሜ ዘመናችን እየተጓዝን ያለንና ገና ተጋድሏችን ያለፈጸምን መሆናችን እሙን ነው፡፡

ሆኖም በምሥጢራተ ቤተ ክርስቲያንና ብልቶቹ በሆንለት በቤተ ክርስቲያን ራስ በክርስቶስ አንድ ስለሆንን ቤተ ክርስቲያን

አንዲት ብቻ ናት፤ መንጋው አንድ እረኛውም አንድ፡፡ ለምሳሌ በእኛም ሆነ በሌሎቹ ኦርቶዶክሶች ያለውን ቅዳሴ

በአስተውሎት ብንመረምረው ይህን ዶግማ ፍንትው አድርጎ ያሳየናል፡፡ ወደ ፊት በደንብ የምናየው ቢሆንም ለቤተ

ክርስቲያን አስተዳደር መነሻውና መሠረቱ ይህ ነው፡፡

ታዲያ ይህን ‹‹ ቤተ ክርስቲያን አንዲት ናት›› የሚለውን አንቀጹ ራሱ መጽሐፍ ቅዱሳዊ በመሆኑ ሁሉም ቢቀበሉትም

በትርጉም ግን ልዩነት ተፈጥሯል፡፡ የሮማ ካቶሊክ ‹አንድነትን›› በሮማው ፓፓ ሥር በመተዳደር ስትተረጉመው ኦርቶዶክሶቹ

ግን አንድነት የሚገለጸው ዓለም በሙሉ በአንድ በመተዳደሩ አይደለም፤በምድር ተጋድላቸውን እያደረጉ ያሉ ምእመናንን

በአንድ ምድራዊ ሃይማኖታዊ ተቋም አስተዳደርም የአነድነቱ ምንጭ አይደለም፤ ነገር ግን አማናዊ ሥጋውንና ደሙን

ስንቀበልና የክርስቶስ ብልቶች ስንሆን ያን ጊዜ በአንዱ በክርስቶስ አንድ እንሆናለን ግንዱ አንድ ስለሆነ በዚያ የወይን ግንድ

ያሉ ምእመናን ሁሉ በዚያው ግንድ ላይ በመሆናቸው ወይም አካሉ በመሆናቸው አንድ ናቸው፤ቤተ ክርስቲያንንም አንድ

የሚያሰኛት ይህ የአንዱ ክርስቶስ ብልትነታችንንና አንድ አካል መሆናችን ነው ፡፡ “…ይዌልጦሙ በቅጽበት አባላተ ክርስቶስ

ይኩኑ፤ በኃይለ ጥበቡ መንክር ወዕጹብ ኪኑ” “ድንቅና ዕፁብ በሆነ በጥበቡ ኀይል የክርስቶስ አካላት ይሆኑ ዘንድ በቅጽበት

ይለውጣቸዋል፡፡” እንዳለ የመልክአ ቁርባን ደራሲ፡፡የኦርቶዶክሳውያን ትርጓሜ ይህን መንፈሳዊነትንና ከክርስቶስ ጋር ያለንን

ውሕደት መሠረት ያደረገ ነው፡፡

ከዚሁ ጋር በትልቁ መሠረት የሚሆነው ደግሞ ‹‹ቤተ ክርስቲያን ሐዋርያዊት ናት›› የሚለው እምነት ነው፡፡ እዚህም ላይ

ትልቅ ልዩነቶች አሉ፡፡ ቤተ ክርስቲያን ሐዋርዊት ናት የምትባለው መቼ ነው የሚለውን ጥያቄ ሲመልሱ ኦርቶዶክሳዊያን

ሦስት ነገሮች ሲሟሉ ነው ይላሉ፡፡ የመጀመሪያው ሢመተ ጵጵስና ወፓትርያርክን የሚመለከት ነው፡፡ ይህም አንዲት ቤተ

ክርስቲያን ሐዋርያዊት የምትባለው ጌታ ከሾማቸው ከሐዋርያት አንሥቶ ያልተቋረጠ ክትትል ያለው የሢመት ሐረግ ሲኖር

ነው፡፡ ለምሳሌ የእኛ ከቅዱስ ማርቆስ ወንጌላዊ አንሥቶ ሳይቋረጥ እስከ ቄርሎስ ስድሰተኛ (116ኛው) ፓትርያርክ ከደረስ

በኋላ ለእኛ 117ኛ ሆነው አባ ባስልዮስ ኢትዮጵያዊ ተሾሙ፡፡ አሁን 121ኛው አባ ጳውሎስ ሆኑ ማለት ነው፡፡ ሁለተኛው ቤተ

ክርስቲያንን ሐዋርያዊት የሚያሰኘው ደግሞ ሐዋርያዊ ትዉፊትን ተቀብላ የምትተገብር መሆኗ ነው፡፡ ከእነዚህም አንዱ

ጳጳሳትን በተለይም ፓትርያርኮችን የምትመርጥበት ሐዋርያዊ ትዉፊት ወሳኙ ነው፡፡ ሦስተኛው ቤተ ክርስቲያንን ሐዋርያዊ

የሚያሰኛት ደግሞ ሐዋርያዊ ክትትሉን የጠበቀ የቅዱሳት መጻሕፍት ትርጓሜ ነው፡፡ ዶግማ የሚባለውም የዚህ ትርጓሜ

ውጤት ነው፡፡

ከእነዚህ ነጥቦች ተነሥተን የእኛን ቤተ ክርስቲያን ሂደት (Experiance) መዳሰስ ቅድሚያ የሚሰጠው ሆኖ ይገኛል፡፡

ምክንያቱም አንደኛ በታሪካችን ውስጥ ከነበሩት ጠንካራ ጎኖች ብቻ ሳይሆን ከድከመቶቹም የምንወስዳቸውን ጥቅሞች

በቅርበት ለመመርመር፤ ሁለተኛም ከዚያ ተነሥተን ወደፊት የምንሔድበትን ለማየት ስለሚጠቅም ነው፡፡

ቀደም ብለን እንደገለጽነው የኢትዮጵያ ቤተ ክርስቲያን ሐዋርያዊት የምትባለው ቅዱስ ማርቆስ ወንጌላዊ ሲመተ እድ

ባለተቋረጠና ክትትል ባለው ሐዋርያዊ ክህነት (Apostolic succession)እስካሁን በመኖሯና ሐዋርያዊ ትውፊትንም ከዚያው

ሳትወጣ የምትፈጽም በመሆኗ ነው፡፡ ሆኖም በታሪካችን ሐዋርያዊ ትውፊትና ቀኖና የተፈተኑበት ጊዜ አልነበረም ማለት

አይደለም፡፡ ከሁለት ሺሕ ዓመት አገልግሎት አንጻር ሲታይ አጋጣሚዎች ጥቂትና ጊዜዎቹም አጫጭር ቢሆኑም ከትፊዉቱ

የመውጣትና የውጤቱንም መከራና ፈተና ማጨድ እንደነበረ ግን ታሪካችን ያስረዳል፡፡ ምንም እንኳ ዘመኑ ትንሽ ዕድሎቹም

ጥቂት የነበሩ ቢሆኑም ያስከተሉት ጥፋትና ጉድለት ግን ትንሽ አልነበረም፡፡ሆኖም በየዘመኑ የነበሩ አባቶች ከችግሮቹ

እየተማሩ ትውፊታቸውን አጥብቆ ወደመጠበቅ በመመለስ ከችግራቸው ወጥተዋል፡፡ ለመሆኑ ቀኖናውና ትውፊቱ ምንድን

ነው? ትውፊቱ የቤተ ክርስቲያንን የጵጵስናና የፕትርክና ሹመት ታሪክ ጸሐፊዎች መነሻ የሚያደርጉት ጌታችን ሐዋርያትን የመረጠበትን ሁኔታና በሐዋርያት ሥራ ላይ የተገለጸውን የማትያስን ምርጫ ነው፡፡ ቤተ ክርስቲያንን ‹‹ ሐዋርያዊት›› በሚያሰኟት በእነዚህ ሁለት የምርጫ ክስተት ውስጥ ሦስት መሠረታዊ መስፈርቶችን እንደ ምሳሌ ይወስዳሉ፡፡ እነዚህም:-

1ኛ) የሐዋርያት ከተርታው ሰው ውስጥ መመረጣቸው

ታሪክ ጸሐፊዎቹ እንደሚሉት ሁሉን ማድረግ የሚቻለው ጌታ ከምሁራነ ኦሪት ቅኖቹን መምረጥና ማብቃት መለወጥ

እየተቻለው እነርሱን ትቶ ከተርታ ሰዎች ምንም ካልተማሩትና ምንም ልምድም ሆነ ዕውቀት የሌላቸውን መርጦና አምጥቶ

አስተምሮ ቅዱሳን ሐዋርያትን የሾመው ወደ ፊት ፓትርያርኮች ከአነሥተኛው መዓርግ እየተመረጡ እንዲሾሙ ሲያሰተምረን

ነው ይላሉ፡፡ እንዲያውም እንደ ቅዱስ ጳውሎስና እንደ አጵሎስ ያሉትን ምሁራነ አሪት እንደሚመልሳቸው እያወቀና

ክብራቸውንም በተለይ ቅዱስ ጳውሎስ ቁጥሩም መዓርጉም ከሐዋርያት ሆኖ ሳለ መጀመሪያ ያልተመረጠው ምርጫው

መንፈሳዊነትን እንጂ ዕውቀትን መሠረት ያደረገ እንዳይሆን ሥርዓት ሲሠራልን ነው በማለት ያስረግጣሉ፡፡ ጌታ ሐዋርያትን

ከመረጠ በኋላ ግን አስተምሯቸዋል፤ በዚህም መሠረት የቤተ ክርስቲያንን ትምህርት በተገቢው መንገድ ለአገልግሎትና

ለምሥጢራት በሚያስችል ሁኔታ ከተማረና በርግጥ መንፈሳዊ ሆኖ ቀኖና ቤተ ክርስቲያን ጠብቆ ከተመረጠ ሌላውን

ዕውቀት ከራሱ ከጌታ ሊያገኘው ይችላል ባዮች ናቸው፡፡

2ኛ) የሰዎች ድርሻ

በቅዱስ ማትያስ ምርጫ ሒደት ውስጥ ከተገኙት ሁለት መሠራታዊ ትውፊቶች አንዱ ደግሞ ሐዋርያት መጀመሪያ ሁለት

ሰዎችን መርጠው ድርሻቸውን መወጣታቸው ነው፡፡ ስለዚህ አባቶችን በመምረጥ ሒደት ሓላፊነት ያለባቸው አካላት አሉ፡፡

እነዚህ አካላት ግን ልክ እንደ ሐዋርያት ሊሾም ከታሰበው በላይ ቁጥር ያላቸውን መርጠው ማቅረብ አለባቸው፡፡ ሐዋርያት

አንድ ሰው በይሁዳ ለመተካት ሲፈልጉ ሁለት እንዳቀረቡት ሁሉ ለመጨረሻው አባትነት ለፓትርያርክም አባቶች መምረጥ

ያለባቸው ከአንድ በላይ መሆን አለበት፡፡

3ኛ) የእግዚአብሔር ምርጫ

ቅዱሳን ሐዋርያት ማትያስንና በርናባስን (ዮሴፍን) ከመረጡ በኋላ ከሁለቱ አንዱን የመምረጡ ድርሻ ግን የእግዚአብሔር

ነበረ፡፡ ስለዚህ ማንኛችንም ቢሆን ከሐዋርያት ልንበቃ አንችልምና በወደደው መንገድ የእግዚአብሔርን የመምረጥ ዕድል

የሰጠ መሆን አለበት፡፡የጥንታዊቷ ኦርቶዶክሳዊት ቤተ ክርስቲያን ትውፊትም በእነዚህ መሠረቶች ላይ የተገነባ የሰውንና

የእግዚአብሔርን ድርሻ በግልጽ የሚያስቀምጥ ነበር ይላሉ፡፡

 ቀኖናውስ?

 ‹‹የእግዚአብሔርን መንጋ በእውቀት ለመጠበቅ ፍጹም የሆነ የሰው እጥረት አለ፡፡… ትክክለኛ የቀኖና እውቀትም የለም፡፡

ኃጢአትን ለመሥራት ሙሉ ነጻነት አለ፡፡ ሰዎች በአማላጅ ክህነትና እልቅና በተሾሙ ጊዜ ውልታቸውን ለመመለስ ሲሉ

ቀኖናዊ ጥፋቶችን ቸለል ይላሉ፡፡›› ባስልዮስ ዘቂሳርያ /Basil of Caesaria, To the Italians and Gauls, letter 92/

“አንድ ጳጳስ በድርቅና በረሃብ፣ በተሾመባት ከተማ ትንሽ መሆን፣ በሕዝቡ ማነስ፣ በቂ ገቢ በሀገረስብከቱ ባለመኖሩና

በመሳሰሉት ምክንያት ከተሾመባት ከተማ ወይም መንደር ተነሥቶ ወደ ሌላ አይሂድ፤ ከዚህ የተሻለ ይሰጠኝ ብሎም

አይጠይቅ፤ እያንዳንዱ ከእግዚአብሔር የሚከፈለው ዋጋ አለውና” ይላል፡፡ በዚህ መሠረት:-

1ኛ) አንድ (ሊቀ) ጳጳስ ወደ ፕትርክና ቢመጣ እንደሚስት የምትቆጠርለትን ሀገረ ስብከቱን በማቅለሉና ሌላ የተሻለች

መንበር (ሚስት) በመፈለጉ ምክንያት ብቻ የተነቀፈ ነው፡፡

2ኛ) ለፕትርክና ሲሾምም ጳጳሳቱ እጃቸውን የሚጭኑበት ‹‹ በ…ሀገር እና…ከተማ›› ብለው ስለሆነ ሁለተኛ እንደ ማግባት

ተቆጥሮ እንደ ዝሙት ያስቀጣዋል ወይንም ክህነቱን ያሳጣዋል ይላሉ፡፡

3ኛ) ጌታ እንዳደረገው ወደ ላይኛው ሥልጣን የሚመጡት ከታችኛው ከአበ ምኔትነትና በታች ካለው እንደሆነ ትውፊቱ

ያስገድዳልና፡፡

ይህንን ሀሳብ በትክክል ለመረዳት ግን የፓትርያርክን መሠረተ ሀሳብ በደንብ መፈተሽና በትክክለኛው ሁኔታ መረዳት

ያስፈልጋል፡፡ ምክንያቱም በሐዋርያት ትውፊት መሠረት ፓትርያርክ ወይንም ፖፕ የሚለው ቃል ራሱ ለመጀመሪያ ጊዜ

ጥቅም ላይ የዋለው ከ232-247 ዓ.ም. ድረስ በእስክንድርያ መንበር በተሾመው በአባ ሔራክልዮስ ዘመን ነው፡፡ ይህም ማለት

ፓትርያርክነት በክህነት መዓርግ ብልጫ የለውም ማለት ነው፡፡ ልክ በዲያቆንና በሊቀ ዲያቆን ወይም በጳጳስና በሊቀ ጳጳስ

ወይም ደግሞ በቄስና በቆሞስ መካከል የሥልጣነ ክህነት ልዩነት እንደሌለው ሁሉ በጳጳስና በፓትርያርክም መካከል

የሥልጣነ ክህነት መበላለጥ የለም፡፡ ይህም ማለት ዲያቆንን ሊቀ ዲያቆን በማድረግ ሒደት ድጋሚ የዲቁና ሥልጣን

እንደማይሰጠው ሁሉ ወይም ድጋሚ ክህነት ቢሰጠው ውግዘት ያለበት እንደሆነው ሁሉ በፕትርክና ጊዜም የሚሰጠው

ክህነት የጵጵስና ከሆነ ድጋሜ ክህነት ተሰጠው ስለሚያሰኝና በሁለተኛ ሀገረ ስብከትም ተሾመ የሚለውን ትርጉም

የሚያመጣው ምሥጢር ይህ ስለሆነ ነው ጳጳስ ሀገረ ስብከቱን ትቶ ፓትርያርክ እንዳይሆን ቀኖናው የሚከለክለው፡፡ ይህ

ከሆነ ፓትርያርክ ማለት የትክክል የበላይ ( Father among equals) ነው እንጂ የጳጳሳት ሁሉ ፍጹም የበላይ( father

above equals) አይደለም፡፡ እንግዲህ ግብጾች እየጠበቁት ነው የሚባለው ይህ ነው፡፡ ከዘመነ ሐዋርያት በኋላ ቅዱሳን ፓትርያርኮች የሚመረጡት እንዴት ነበር:-

ሀ) በመጀመሪዎቹ ሁለት መቶ ዐመታት

በመጀመሪያዎቹ ሁለት መቶ ዐመታት የነበረው ከፍተኛ የሆነ ሰማዕትነት የሚጠይቀው ሁኔታ በዚያ ዘመን የነበሩትን

መተካካቶች ታሪክ ሂደት በሚገባው መጠን እንዲመዘገብ አልረዳም፡፡ሆኖም ሐዋርያዊ ትውፊትን ተከትሎ በተለይም

ምርጫንና ዕጣን ሁለቱን አጣምሮ ይጠቀም እንደነበር አንዳንድ ታሪኮች ያመለክታሉ፡፡ ለምሳሌ በሮማ በዚያው በከተማዋ

የነበሩ ካህናትና ዲያቆናት ዕጩውን ያቀርቡና የጎረቤት አህጉረ ስብከት ጳጳሳት በተገኙበት በአንድ ድምጽ ይመረጡ ነበረ፡፡

በእስክንድርያ ግን በፍጥነት ከፍተኛ መሻሻሎች ታይተውበታል፡፡ ዕጩውን ያቀርቡት የነበሩ በዚያው በእስክንድርያ የነበሩ

በ12ቱ ሐዋርያት አምሳል የተሰየሙ 12 ካህናት ነበሩ፡፡ ከዚያ መካከልም አንዱን ይመርጡ ነበረ፡፡ ከቅዱስ ማርቆስ ጀምሮ

አራተኛው ከሆነው ፓትርያርክ ከርዞኖስ (የፕትርክና ዘመኑ 96-106 ዓ. ም.) ጀምሮ ግን እኛ ከሐዋርያት አንበልጥም ፤

ይሆናሉ የምንላቸውን አቅርበን ከእነርሱ አንዱን እግዚአብሔር ይምረጥ በማለት በዕጣ መመረጥ ተጀምሯል፡፡

በእግዚአብሔር መገለጥ ላይ ተመስርቶ መሾም የተጀመረው ደግሞ ከቅዱስ ዲሜጥሮስ ነው፡፡ ቅዱስ ዲሜጥሮስ

ለእስክንድርያ መንበር 12ኛ ፓትርያርክ ሲሆን ከእርሱ በፊት ፓትርያርክ ለነበረው ለፖፕ ዮልያኖስ (178-190 ዓ.ም.)

መልአኩ ተገልጾ በነገረው ያለጊዜው የደረሰን ወይን ይዞ የመጣውን ሹመው ብሎ ባዘዘው መሠረት ተሾሟል፡፡በዚህ መሠረት

ከዚህም በኋላ በራእይ የተገለጠውን ይዞ መሾም አንዱ የቤተ ክርስቲያን ትውፊት ሆኖ ቀጥሏል፡፡ ለምሳሌ በመካከለኛው

ዘመን ልባቸውን ሞልተው እገሌ ለዚህ ይገባል የሚሉት ሰው ሲያጡ ሕዝቡም ካህናቱም በአንድነት ሱባኤ ይይዙና

እግዚአብሔር በራእይ ወይም በሕልም ለአንዱ እሰኪገልጥ ድረስ ይተጉ እንደነበር ታሪክ ያስረዳል፡፡

በአጠቃላይ ግን በነዚህ ጊዜያት ውስጥ ይህን ጉዳይ በተመለከተ ትውፊቱም ሆነ ቀኖናው በግልጽ ለሁሉም ታውቆ ነበር።

ለ) ከሦስተኛው እስከ መካከለኛው ክፍለ ዘመን

በሦስተኛውና በአራተኛው ክፍለ ዘመን የተደረጉት ምርጫዎች ከቀደሙት ብዙም ባይለዩም አንድ ነገር ግን በግልጽና

በማያሻማ ሁኔታ ተቀምጧል፡፡ እርሱም አሁን እኛ በምንለው ዐይነት ፓትርያርክ የሚል የጎላ ሁኔታና የተለየ ሥርዓት

ካለመኖሩም በላይ ተመራጩ ልክ እንደ ማንኛውም ሌላ ሀገረ ስብከት ጳጳስ ነበር ፡፡ በግልጽ የተቀመጠውም ነገር

የሚሾመው ሰው ልክ እንደ ከዚህ በፊቱ ከቀሳውስት እና ከዲያቆናት የሚለው እንደተጠበቀ ሆኖ ድንግልናን ግን ማዕከል

እያደረገ መጥቷል፡፡ ምንም እንኳ እስከ ዐራተኛው ክፍለ ዘመን ድረስ ከሕጋውያንም መሾም ባያቆምም የመጀመሪያው

ግዴታ እየሆነ የመጣው በድንግልና የሚኖር መሆኑ ነበር፡፡

ዕጩ የሚቀርብበት መንገድ ከዘመን ዘመን አብሮ እየተሸሻለና እየተለወጠ መጥቷል፡፡ በተለይ ከአራተኛው ክፍለ ዘመን በኋላ

የክርስቲያኖች ስደትና ግዞት ስላቆመ ሊቃነ ጳጳሳትም ተረጋግተው በአንድ መንበር ላይ ተቀምጠው ያገለግሉ ስለነበር ብዙ

ጊዜ ተተኪያቸው ለእነርሱ እንደ ጸሐፊ ሆኖ የሚያገልግለው ሊቀ ዲያቆኑ በተለይ ደግሞ ጳጳሱ በሕይወት እያለ ይሆናል

ብሎ የተናገረለት ወይም ደግሞ ትምህርት ቤቶች ባሉበት እንደነ እስክንድርያና አንጾኪያ ባሉት ከትርጓሜ ትምህርት ቤቶች

መምህራን ወይም ደቀ መዛሙርት አልፎ አልፎም ቢሆን ይሾሙ ነበር፡፡

አንዱና አሁን ግልጽ የሆነው ነገር ደግሞ ከመካከለኛው ዘመን በፊት ጳጳስም ሆነ እንደ አሁኑ ፓትርያርክ የሚቆጠሩት እንደነ

ሮም፣ ኤፌሶን፣ አንጾኪያና በኋላም እንደነ ቁስጥንጥንያ ባሉት የሚቀመጡት የነበረው ባረፈ ጊዜ ነው እንጂ በአሁኑ መልክ

አንድ ጊዜ በማዕከል ብዙ አባቶች የሚሾሙበት ሥርዓት አልነበረም። ልክ እንዲሁ በትልልቆቹ መንበሮች ላይ የነበሩት

ሲያልፉም በዚያው በሀገረ ስብከታቸው ካልተቻለም በሌሎች ካሉት አባቶች የተሻሉት ሰዎች በዕጩነት ከቀረቡ በኋላ

ሊመርጡ በተዘጋጁት ሰዎች ሦስቱ ወይም ሁለቱ ከተመረጡ በኋላ እንደገና በዕጣ ይለዩ ነበር። እየቆየ ሲሔድ ግን በእነዚህ

ቦታዎች ላይ መሾም በጣም የሚያጓጓ እየሆነ ስለመጣ ሥርዓቱም እየተለወጠና እየጠበቀ መጥቷል። እነዚህ ሲጠቃለሉ

ዕጩዎች የሚቀርቡት በሦስት መንገዶች ነበር።

 1ኛ) አባቶች ፓትርያርኮቹ ከዕረፍታቸው በፊት የሚተካውንም ወደ እግዚአብሔር አመልክተው ሲገለጽላቸው ያንኑ ሰው

እንዲሾም ነግረው ያልፋሉ ፤ ቤተ ክርስቲያንም ያለምንም ተጨማሪ ምርጫ ያንኑ ሰው ብቻ ትመርጥ ነበር፡፡

2ኛ) ሁለተኛው ደግሞ ሕዝቡና ካህናቱ ወይም ሊቃነ ጳጳሳት ዕጩዎችን በማቅረብ ከእነርሱም በአንድ እጩ ላይ ሁሉም

በመስማማት ያንኑ ይሾሙ ነበር፡፡ ካለበለዚያም ከዕጩዎቹ አንዱን በዕጣ ይመርጡ ነበር።

3ኛ) ሦስተኛው ደግሞ በሱባኤ እግዚአብሔር እንዲያመለክታቸው በመለመን ከሕዝቡ ወይም ከካህናቱ ለአንዱ

ሲገለጽላቸው ያንን ከእግዚአብሔር የተጠቆመውን ሰው ካለበት ድረስ ፈልገው አግኝተው አስገድደው አምጥተው ይሾሙ

ነበረ።

ለፓትርያርክነት የሚቀርቡት ዕጩዎች ከየት ከየት የሚመረጡ ነበሩ?

1ኛ) ከአበምኔቶች ፤ ከመነኮሳት ፤ በታሪክ አብዛኛውን ድርሻ የሚይዙት እነዚህኞቹ ናቸው፡፡

2ኛ) ከጥቁር ራስ ካህናት ፤ ዲያቆናትን ጨምሮ ጥቂት የማይባሉ ፓትርያርኮች ከዚህ ወገን ናቸው፡፡

3ኛ) ከደናግል ምእመናን ፤ከምእመናንም ፓትርያርኮች የሆኑት ብዙ ናቸው፡፡ በእስክንድርያ መንበር ከተሾሙት ከ6

ያላነሡት በተረጋገጠ ከምእመናን ሲሆኑ ሌሎቹ ደግሞ ቁጥሩ ከዚህም ይጨምራል ይላሉ፡፡ በአብዛኛው ግን በምርጫ እና

በእግዚአብሔር ጥቆማ ተሹመዋል። ዲሜጥሮስ ቀዳማዊ፣ አብርሃም ሶርያዊ እና ስምዖን ሶርያዊ ማርቆስ ሣልሳዊ እና ዮሐንስ

ስድስተኛ ከምእመናን መሆናቸው የተረጋገጠ ነው፡፡ በርግጥ በቅዱስ ማርቆስ ከተተካው ከመጀመሪያው ከአናንያስ ጀምሮ

በተከታታይ ካሉት ብዙዎቹ በፈቃደ እግዚአብሔር ከምእመናን መካከል እንደነበሩ የታወቀ ነው፡፡

4ኛ) በሮማ ከካርዲናሎች ምን ያህል እንደተሾሙ በትክክል ለማወቅ ሰፊ ጥናት ይጠይቃል፡፡ ሆኖም ጳጳሳትና ካሪዳናሎች

ዕጩ ሆነው ከተወዳዳሪዎች ገብተው ለፖፕነት መወዳደር የጀመሩት ከ12ኛው ክፍለ ዘመን ጀምሮ ነው፡፡ ይህም ሆኖ

ከካህናትና ከምእመናንም እስከ 16ኛው ክፍለ ዘመን ድረስ ገብተው ይወዳደሩ ነበር፡፡ በርግጥ ከምእመናን መካከል

ተወዳድሮ የሮማ ፖፕ በመሆን የመጨረሻው በ1513 ዓ.ም. የተሾመው ፓፓ ልዮን 10ኛ ነው፡፡ በምሥራቃውያን ግን ይህ

ትውፊት የተጀመረው በጣም ዘግይቶ እንደሆነ የታመነ ነው፡፡ ይሁን እንጂ አልቀረም፤ እንኳን በሌሎቹ ጠንካራ በሆነችው

በእስክንድርያ መንበርም ተከስቷል፡፡ በርግጥ ከጳጳሳት ፤ ሀገረ ስብከት ካላቸው የተሾሙት ሦስት ብቻ ሲሆኑ ከሌሎች

ጳጳሳትም የተሾሙት እንዲሁ ሦስት ብቻ ናቸው፡፡ መቼ እንደተጀመረ ወደፊት እናየዋለን።

ሀገረ ስብከት ካላቸው ጳጳሳት ዕጩ አቅርቦ ፓትርያርክ መሾም እንዴትና መቼ ተጀመረ?

ሀ) በሶርያ

ለመጀመሪያ ጊዜ ፍላጎቱ ተከስቶ የተሞከረው በ8ኛው ክፍለ ዘመን በአንጾኪያ መንበር በሶርያ ነው። በዚህ ዘመን በሶርያ

የነበረው የአዲስ ስርዎ መንሥት ለውጥ ምክንያት በነበረው ግርግር በአንጾኪያ መንበር ላይ ተሹሞ የነበረው አባት ካረፈ

በኋላ መንበሩ ለተወሰነ ጊዜ ክፍት ሆኖ ቆይቶ ነበር። ይህን የተመለከተው አባ ይስሐቅ የተባለ የሀራን ሊቀ ጳጳስም የራሱን

ሀገረ ስብከት ትቶ መጥቶ ፕትርክናው ለእኔ ይሁን ብሎ ጥያቄ አቀረበ። በዚህ ጊዜ በመላዋ ሶርያና በዙሪዋ ያሉ ብቻ ሳይሆኑ

በግብጽና በሌሎቹም ያሉት በሙሉ ቀኖናውንና ትውፊቱን ገልጸው በፍጹም እንዳያስበው ገለጹለት።

እርሱ ግን ሀሳቡን ለማስፈጸም የተጠቀመበት ዘዴ ደግሞ በጊዜው የሀራን ገዥ የነበረውን ከሊፋ አብደላ አቡጋፈርን አጋር

አድርጎ በጉልበት መውጣት ነበር፡፡ በዚህ ጊዜ ሁለት የአንጾኪያ ሊቃነ ጳጳሳት በድፍረት ቀኖና ቤተክርስቲያንና ትውፊቱን

ጥሰህ ሀገረ ስብከትህን ለቀህም ሆነ ደርበህ ፓትርያርክ መሆን አትችልም ሲሉ በጽኑ ተቃወሙት ፡፡ በዚህ ምክንያት እነዚህ

ሁለቱ ሊቃነ ጳጳሳትን ከሊፋው አስገደላቸው፡፡ ሁለቱን ካስገደለ በኋላ አባ ይስሐቅ የከበሩ ስጦታዎችን አስይዞ ድጋፍ

እንዲሰጠው ወደ 46ኛው የእስክንድርያ ፓትርያርክ አባ ሚካኤል ቀዳማዊ (744-767 ዓ.ም.) ላከ ፡፡ የሶርያ መንግሥት

ደግሞ ባለው ወዳጂነት የግብጽ መንግሥት በአባ ሚካኤል ላይ ግፊት ፈጥሮ ሃሳቡን እንዲያስፈጽምለት ተማጸነ፡፡ በዚሁ

መሠረትም የግብጹ ንጉሥ ለእስክንድራያው ገዥ ሀሳቡን እንዲያስፈጽም ትእዛዝ ሰጠ፡፡ የእስክንድርያው ገዥም ወደ አባ

ሚካኤል በመሔድ ይህን ሀሳብ ካልተቀበለ መከራ ሊደርስበት እንደሚችል ጠቁሞ ድጋፉን እንዲሰጥ ጠየቀው፡፡ አባ

ሚካኤልም ከሲኖዶሱ ጋር ለመምከር ሦስት ቀን ከጠየቀ በኋላ ሲኖዶሱ ጉዳዩን በማጥናትና በመወያየት ያለ ምንም ማቋረጥ

ለአንድ ወር ያህል ተወያየበት፡፡ በመጨረሻም አባ ሚካኤል በመዐልቃ የእመቤታችን ቤተክርስቲያን ታላቅ ጉባኤ አስጠርቶ

የሲኖዶሱን ውሳኔ አነበበ፡፡ ካነበበው ውስጥ የሚከተለው አንቀጽ ይገኝበታል፡፡ ‹‹ ሰይፍ ፣ እሳት ፣ ለአናብስት መጣል ወይም ግዞት ወይም እነዚህን የመሰሉ መከራዎች ሁሉ እኔን ሊያስደነግጡኝ አይችሉም፡፡ ሕገ ወጥ ድርጊትንም ልቀበል አልችልም፡፡ ጳጳስ ፓትርያርክ ሊሆን አልተፈቀደለትም ብየ በራሴ የእጅ ጽሑፍ የጻፍኩትንና ያወጂኩትን ውግዘትም መልሼ በራሴ ላይ

አልፈጽመውም፡፡ የተከበሩ አባቶቻችንም በባለሥልጣን ድጋፍ ክህነት የሚያገኘውን አውግዘዋል፡፡ በፓትርያርክ

አባ ዮሐንስ ዘመን በአንጾኪያ ያሉ ሊቃነ ጳጳሳትም ከእርሱ በኋላ በመንበሩ የሚቀመጥ ሰው ቢኖር የተወገዘ

ይሁን ብለው ጽፈውልኛል፡፡ ስለዚህ ቀድሞ የተቃወምኩትን ነገር ዛሬ እንዴት ልቀበለው እችላለሁ? ክቡራን አባቶቻችንም ይህን ያደረገ ቢኖር የተለየ ይሁን ብለው አውግዘዋል›› ይህን መልእክትም አባ ይስሐቅ ለላካቸው ጳጳሳት ሰጣቸው፡፡ ጳጳሳቱም ወደ ገዢው ሔደው አባ ሚካኤልን ከእነርሱ ጋር ወደ ሀራን ይሔድ ዘንድ እንዲያዝላቸው ጠየቁ ፡፡ ገዢው ግን ወደ አባ ሚካኤል ሔዶ ይህ ከመሆኑ በፊት ሀሳባቸውን እንዲቀበል ለመነው፡፡ አባ ሚካኤልም ስለልመናው አመስግኖ ሀራን ሔዶ የሚገጥመውን ሁሉ ለመቀበል ዝግጁ እንደሆነ ገለጸለት፡፡ በዚህ ጊዜ ሌሎች ሁለት ግብጻውያን ጳጳሳትም ከፓትርያርኩ ጋር አብረው ሔደው መከራውን ለመቀበል መዘጋጀታቸውን ይፋ አደረጉ፡፡ ወደ ሀራን ለመሔድ በዝግጅት ላይ ሳሉም ሌሎች መልእክተኞች ከአንጾኪያ መጥተው አባ ይስሐቅ በመንበሩ በተቀመጠ በሦስተኛው ቀን መሞቱን ተናገሩ፡፡ የይስሐቅ መልእክተኞችም ደንግጠው በሹልክታ ወደ ሀገራቸው ተጓዙ ፤ አባ ሚካኤልና ጳጳሳቱም እግዚአብሔርን አመሰገኑ፡፡ በዚህም ምክንያት ከዚያ በምንም ዐይነት ሥጋዊ ባለሥልጣን ድጋፍ የትኛውንም ዐይነት ክህነት መስጠትም ሆነ መቀበል ውጉዝነቱ ፍጹም ጸና፡፡ ከዚህ ተአምር በኋላ እስከ ቅርብ ጊዜ ድረስ በሶርያ ይሔው ሥርዓት በተአምራትም ጭምር ጸንቶ ኖረ።

 ለ) በእስክንድርያ (በ19ኛው ክፍለ ዘመን)

111ኛው የእስክንድርያ ፓትርያርክ ዲሜጥሮስ ዳግማዊ (1862-1873 ዓ.ም.) ካረፈ በኋላ በዘመኑ የነበረውን የግብጹን ንጉሥ

ከኸዲብ እስማኤልን በዘመኑ የነበሩ ጠንቋዮች ከዲሜጥሮስ በኋላ አዲስ ፓትርያርክ ከተመረጠ ትሞታልህ ብለውት ስለነበር

ንጉሡ አዲስ ፓትርያርክ እንዳይመረጥ ከለከለ፡፡ በዚህ ጊዜ ጳጳሳቱና ምእመናኑ ተሰብስበው የአልበህርያ ሊቀ ጳጳስ

የነበሩትን አባ ማርቆስን አቃቤ መንበር አድርገው መረጡና በዚሁ ቀጠሉ፡፡ ከሁለት ዓመት በኋላ የኢትዮጵያው ንጉሥ

አዲስ ፓትርያርክ መመረጥ አለበት የሚል አስገዳጅ መልእክት ላከ፡፡ የግብጹ ንጉሥ በጊዜው የነበረውን የግብጹን የገንዘብ

ሚኒስቴር ሲያማክረው አባ ማርቆስ አቃቤ መንበር በመሾሙ ምንም አልሆንክም፤ ስለዚህ ራሱ አባ ማርቆስ ፓትርያርክ

እንዲሆን አድርግ ሲል ስለመከረው ንጉሡም ሁለቱንም ነገሮች አስታርቆ ለመሔድ የተመቸ ሆኖ ስላገኘው ይሔው እንዲሆን

ተስማማ፡፡ ከኽዲብ ከዚህ በኋላ ያደረገው አባ ማርቆስ ፓትርያርክ እንዲሆን ከግብጽ ቤተ ክርስቲያን ልሂቃን ፊርማ

ማስፈረም ነበረ፡፡ የገንዘብ ሚኒስቴር የነበረው ወሀባም ሥልጣኑን ተጠቅሞ ጥቂት የማይባሉ ሰዎች ላይ ተጽእኖ በማሳረፍ

ማስፈረም ቢችልም ጥቂት የማይባሉ ሰዎች ግን ቀኖናችንን አንጥስም ፤ ትውፊታችንም አናፈርስም ፤ ስለዚህም አንፈርምም

ብለው አስቸገሩ፡፡ በዚህ ምክንያትም በቤተክርስቲያን ውስጥ ሁለት ቡድን ተፈጠረ፡፡

በዚህ ጊዜ የኢየሩሳሌሙ ሊቀ ጳጳስ አባ ባስልዮስ ግብጽ መጥቶ ሁኔታውን ሲያየው በጉዳዩ ላይ ለመመካከር ሲኖዶሱ

እንዲሰበሰብ አሳሰበ፡፡ አባ ማርቆስም ሲኖዶሱን ጠራና ተወያዩ ፡፡ ጉባኤው የተካሔደው በ1873 ዓ.ም. ነበረ፡፡ ሲኖዶሱም

ሰፊ ጊዜ ወስዶ ከተወያየ በኋላ በጥንቷ ቤተ ክርስቲያንና እስከ ዘመናቸው ድርስ ወልድ ዋሕድ ከሚሉት ከእስክንድርያና

ከአንጾኪያ መናብርት ተጨማሪም በሌሎቹም ከሀገረ ስብከት ወደ ፕትርክና መጥቶ የተሾመ አለመኖሩን በማረጋገጥ

ትውፊቱን ፣ ቀኖናውንና ቅዱሳት መጻሕፍትንም ዋቢ አድረጎ ከተወያየ በኋላ የሚከተለውን ወሰነ፡፡

‹‹ ካህናትም ሆኑ የመንበረ ማርቆስ ምእመናን የአባቶችን ድንበር እንዲያፈርሱ ወይም ወሰናቸውን እንዲያልፉ

አንፈቅድም ፤ ፊርማቸውንምም አንቀበልም፡፡ ሀገረ ስብከት ካላቸው አባቶች ፓትርያርክ መሆን የፈለገ ፣

የተመኛት (የሻት) ማንም ቢኖር ወይም ከቀሳውስትናከ ምእመናንም (በባለ ሥልጣን ድጋፍ) በዚች መንበር ላይ

መሾምን የፈለገ ፤ የተመኛት ወይም የሻት ማንም ቢኖር የተወገዘ ይሁን›› ሲል አወገዘ፡፡ በዚህ ውሳኔ ላይ ራሱ

የታጨው አባ ማርቆስም ፈርሟል፡፡

ጳጳሳቱ የዚህ ውሳኔያቸውም ዐላማ አባ ማርቆስን ለመቃወም ሳይሆን የቤተ ክርስቲያንን ሕግ ለማስከበር እንደሆነ አበክረው

ገልጸዋል ፤ አባ ማርቆስንም ‹‹ የተከበረና ወንድማችን የሚሆን በቤተክርስቲያን ሐዋርያዊ ተልእኮም አጋራችን የሆነ›› በማለት

ክብሩን በግልጽ አስቀምጠው ሕዝቡም ከቤተ ክርስቲያን ቀኖና ሳይቃረን በአንድነት እንዲቆም ጠይቀዋል ፤ ወደዚህ ውሳኔ

የደረሱባቸውን አምስት ምክንያቶችም በዝርዝር ይፋ አድረገዋል፡፡ እነዚህም:-

1ኛ) በቤተክርስቲያናችን አስተምህሮና ትውፊት መሠረት ለፓትርያርክነት እጩ የሚሆነው መነኩሴ ወይም ክህነት ያላቸው

ደናግላን (ቄስ ወይም ዲያቆን) ካልተገኘም ምእመን መሆን ስለሚገባውና ፕትርክናም ከታችኛው ሥልጣን የሚሾሙበት

እንጂ ከላይኛው ከጵጵስና ሀገረ ስብከትን ትቶ የሚዛወሩበት እንዳልሆነ በመግለጽ የሚከተለውን አትተዋል፡፡

‹‹ ቤተክርስቲያናችን ጳጳስን ወይም ሊቀ ጳጳስን ሀገረ ስብከቱን አስትታ ፓትርያርክ አድርጋ መርጣ

እንደማታውቅ ከመጽሐፋችን ማስታወሱ ጠቃሚ ነው፡፡ ይልቁንም ፓትርያርክ የሚሾመው ከገዳማት አበምኔቶች

ወይም ከእነርሱ በታች ከሆኑ ሰዎች ነው፡፡ ለጳጳስና ለሊቀ ጳጳስ ፓትርያርክ መሆን የሚቻል ቢሆን ኖሮ

በመጽሐፋችን (በቀኖናችን) ይጻፍ ነበር፡፡ ይልቁን መጽሐፋችን የሚለው ከአበምኔት ጀምሮ ወደ ታች መነኩሴ ፣

ቄስ ፣ ዲያቆንን ከዘረዘረ በኋላ ከእነዚህ ከታጣ ከምእመናን ይሁን ነው የሚለው፡፡ ጳጳሳትና ሊቃነ ጳጳሳት

ፓትርያርክ መሆን ቢችሉ ኖሮ ከምእመናን የሚመረጥበት ምክንያት አይኖርም ነበረ፡፡ ይህ ትምህርት

የቤተክርስቲያን ትውፊት ሆኖ ከተቆጠረ በዉኑ ይህን መተላለፍ ተገቢ ይሆናልን›› በማለት የመጀመሪያውን

ምክንያታቸውን አስፍረዋል

 2ኛ) ሁለተኛው ምክንያታቸው ደግሞ ከቅዱስ ማርቆስ አንስቶ እስከ ዳግማይ ዲሜጥሮስ በተሾሙት የግብጽ ፓትርያርኮች

ውስጥ አበምኔቶች ፣ ቀሳውስት ፣ዲያቆናት፣ ተርታ መነኮሳት እና ደናግል ምእመናን እንጂ አንድም ጳጳስ ወይም ሊቀ ጳጳስ

ተሹሞ እንደማያውቅ መመርመራቸውንና መረዳታቸውን ካተቱ በኋላ፤ ‹‹ በአደጋ ምክንያት ወይም ሁኔታውን ቸል በማለት

ይህን የቀደመ ሥርዓት ትርጉም የለሽ ነው ማለት አይቻልም፡፡ ሊቃነ ጳጳሳትን ከሀገረ ስብከታቸው አንስቶ ፓትርያርክ

የሚቻል ቢሆን ኖሮ ግብጽ ከራሷ ልጆች ሰው አጥታ ከሶርያውያን መካከል አባ ስምዖን ሶርያዊን (42ኛውን ፓትርያርክ)፣አባ

አብርሃም ሶርያዊን (62ኛው ፓትርያርክ) እና ሌሎቹንም ሶርያውያን ፈልጋ በመንበረ ማርቆስ ላይ እንዲቀመጡ አታደርግም

ነበር፡፡ ይህ ቢቻል ኖሮ የሌላ ሀገር ሰው ሳትፈልግ ካሏት ሊቃነ ጳጳሳት የሚገባውን ትሾመው ነበር፤ የሚገባው ሊቀ ጳጳስ

ወደ ፓትርያርክ መንበርስ ለሚዛወርበትና ስለ ሹመቱ አፈጻጸምም ሕግ ይኖራት ነበር፡፡…ስለዚህ ዛሬ ከአንድ ሺሕ ዘጠኝ

መቶ ዐመታት ትውልድ ማለፍ በኋላ ይልቁንም ደግሞ ቅዱሳት መጻሕፍትም ‹ የዱሮውን ዘመን አስብ ፤የብዙ ትውልድንም

ዐመታት አስተውል ፤ አባትህን ጠይቅ ያስታውቅህማል፤ ሽማግሌዎችህን ጠይቅ ይነግሩህማል› /ዘዳ 32፤7/ እያሉ

እያስተማሩን ቀኖናችን ለመጣስ ምንም ምክንያት የለንም›› በማለት ሁለተኛ ምክንያታቸውን አስቀምጠዋል፡፡

3ኛ) ሊቃነ ጳጳሳት ሀገረ ስብከታቸውን ትተው ወደ መንበረ ፕትርክናው እንዳይዛወሩ አበው የደነገጉት ‹‹ አንድ ጳጳስ

በድርቅና በረሃብ ፣ በተሾመባት ከተማ ትንሽ መሆን ፣ በሕዝቡ ማነስ ፣ በቂ ገቢ በሀገረ ስብከቱ ባለመኖሩና በመሳሰሉት

ምክንያት ከተሾመባት ከተማ ወይም መንደር ተነሥቶ ወደ ሌላ አይሂድ ፤ ከዚህ የተሻለ ይሰጠኝ ብሎም አይጠይቅ ፤

እያንዳንዱ ከእግዚአብሔር የሚከፈለው ዋጋ አለውና›› የሚለውን ቀኖና መሠረት አድረገው መሆኑን ካተቱ በኋላ፤

‹‹ ሁኔታው ቀደም ብለን እንደገለጽነው እንደ ጋብቻ ያለ ነው፡፡ ሚስቱን የሚፈታ ማንም ሰው አመንዝራ ሆኗል፤ በሌላይቱ

በተሻለችው ሚስቱን መለወጥ ሕገ ወጥ ነው፡፡ ከያዙት ቦታ የተሻለ ሥልጣንና ቦታ የሚሹ ጳጳሳትና ካህናትም እንዲሁ

ናቸው፡፡ ስለዚህ ሕገ ወጥነትን እናስቆማለን ›› ብለዋል፡፡

4ኛ) አራተኛው ምክንያታቸው ደግሞ ቀደም ብለን የገለጽነው በኣባ ሚካኤል ቀዳማዊ ዘመን የተፈጸመውን ታሪክ

አስታውሰው፤ ‹‹ ሀገረ ስብከታቸውን ትተው ወደ መንበረ ፕትርክናው በመምጣታቸው ምክንያት ለሰማዕትነት ተላልፈው

የተሰጡትን ሁለቱን ንጹሐን ሊቃነ ጳጳሳትና ቀኖና ተላልፈው በፕትርክናው መንበር በተቀመጡ በየሦስተኛው ቀን

የተቀሰፉትን አባ ይስሐቅንና አባ አትናቴዎስን እንዲሁም በሐሰት ፕትርክናው ለኔ ይገባኛል በማለቱ የታሰረውን አባ

ጊዮርጊስን አስታውሱ፡፡ መንበረ ማርቆስን ከዚህ ዐይነት ድንገተኛ ክስተት የጠበቁ አባቶቻችን ሁሉ እግዚአብሔር በምሕረቱ

ይጎብኝልን ›› ብለዋል፡፡

5ኛ) ከገዳማት ቆሞሳት አበምኔቶችና ከእነርሱ ከሚያንሱትና ከሚቀርቡት እጩዎች የሚመጥን ሰው የሌለ ከመሰለን

እጩዎችን ውድቅ ማድረግና ጊዜ ወስደን ተገቢውን ሰው መፈለግ ይኖርብናል፡፡ ይህን ማድረግ በእጃችን ነው፡፡ ይህንም

ለማድረግና ቀኖና ቤተ ክርስቲያንን ለመጠበቅ ተመርጠን ተሾመናልና ፤ ቤተ ክርስቲያን በቀኖናዋ የማትቀበለውንና

የማትፈቅደውን ነገር እኛ ተቀብለን እንስማማ ዘንድ እንደምን ይገባናል? የቤተክርስቲያንን መሠረት በእግዚአብሔር ፊት

ለመጠበቅ ሓላፊነት ወድቆብን ሳለ ይህን ለማድረግ እንደምን ይቻለናል?

እነዚህን ምክንያቶች ዘርዝሮ በማስረዳት ውሳኔውን የንጉሡን ፍላጎትና ተጽእኖ ሳይፈራ የወሰነው የ1873ቱ ሲኖዶስ በታሪክ

ከመመስገኑም በላይ በጠራ እውቀት ላይ ሳይመሠረት የተከፋፈለውን ሕዝብ አንድ አድርጓል ፤ በየመሰለው ከመጓተትም

ታድጎታል፡፡ ይህን አጽንቶ ይዞ በትዕግሥት በመምረጡም ግብጽን በታሪኳ ረጂም ዘመን በፕትርክና ለኖሩት ለቄርሎስ

አምስተኛ አበቃት፡፡ በርሳቸውም መንፈሳዊነትና እውነተኛ እረኝነት የግብጽ ቤተክርስቲያን በዘመኑ የገጠሟትን ትልቅ

ፈተናዎች ተሻግራ ለታላቅ ትንሣኤ በቃች፡፡ ግብጽ ከእንግሊዝ ቅኝ ግዛት የተላቀቀቸውም ከርሳቸው ዘመን መጨረሻ በኋላ

ወዲያውኑ ስለነበር የእርሳቸው ዉጤት ተደርጎ ይቆጥርላቸዋል፡፡

ሐ) ሮም

በጥንቷ ሮም የነበረው በምሥራቁ ከነበረው ጋር አንድ ነበር። በሦስተኛ ክፍለ ዘመን አጋማሽ ላይ የነበረው ቅዱስ ቆጵርያኖስ

በወቅቱ በሮማ መንበር ስለተሾመው ፖፕ ቆርኔሌዎስ ሲመሰክር « ፖፑን ከቀሳውስት አንዱ የነበረውን መርጠው በሁሉም

የሀገረ ስብከቱ ካህናት ምርጫ፣ በሁሉም ጎረቤት ሀገረ ስብከት ሊቃነ ጳጳሳት ስምምነት በእግዚአብሔርና በአንዲት ቤተ

ክርስቲያን አጽዳቂነትተሹሟል »ብሎ ነበር። በሮም እስከ አሥራ አንደኛው ክፍለ ዘመን ድረስ የፖፑን ዕጩ የሚያቀርቡት በሮማ ያሉ ካህናት ብቻ ነበሩ። ካሪዲናሎች ዕጩ ለማቅረብ የጀመሩት በ1059 ዓ.ም. ውሳኔ ካሳለፉ በኋላ ነበር። ከዚያ በፊት በሮም መንበር ታሪክ እስከዚህ ዓመት ድረስ ካርዲናሎች እንኳን ሊመረጡ ጥቆማ የማቅረብም ትውፊት አልነበራቸውም። ይህ ዓመት ሮማ በታሪኳ ከምሥራቅ ኦርቶዶክሶችም የተለያየችበትና ብዙ ሐዋርያዊ ትውፊቶቿንም መጣል የጀመረችበት ጊዜ ነበር። ከዚያ በ1139 ዓ.ም ባካሔዱት ጉባኤ ደግሞ ለፖፕነት በዕጩነት የሚቀርቡት ከታችኛው መዓርግ መሆኑ ቀርቶ ከካርዲናሎች ብቻ እንዲሆን ወሰነች። ነገር ግን የምሁራኑና የምእመናኑ ጫና ሲበዛባት በ11 79 ዓ.ም. ባካሔደችው ጉባኤ አሻሽለው ከካርዲናሎችም ከካህናትና ከዲያቆናትም እኩል ዕጩ ሆነው መቅረብ እንዲችሉ ወሰኑ። በዚህ ውሳኔያቸውም ብዙ ዓመት ተጉዘውበታል ። ሆኖም በ1513 ዓ. ም. ከተመረጠው ፖፕ ልዮን 10ኛ በኋላ ከዝቅተኛው መዓርግ መጥቶ የተሾመ እስካሁን የለም። ፖፕ ልዮን 10ኛ ግን ክህነትም ምንኩስናም ያልነበረው እንደሆነ ታሪኩ ያስረዳል።

መ) በእስክንድርያ ባለ ሀገረ ስብከት ሊቃነ ጳጳሳት ወደ ፕትርክና የመጡበት ዘመን (1928 ታሪካዊው ዐመት)

በእናንተ ዘንድ ቀኖና ቤተ ክርስቲያን በመሻሩና እውነተኛዉ የቤተ ክርስቲያን ሥርዓትም ሙሉ በሙሉ በመጣሱ እኔ

በእውነት አዝኛለሁ፡፡ ልዩነት እያደገ መጥቶ የቤተ ክርስቲያን ጉዳይ ቀስ በቀስ የተወሳሰበ እንዳይሆን ሰግቻለሁ፡፡

በጥንታዊቷ የእግዚአብሔር ቤተ ክርስቲያን ሥርዓት መሠረት የቤተ ክርስቲያን አገልጋዮች የሚመረጡት በከፍተኛ ጥንቃቄ

ነበር፡፡ … አሁን ግን ሕይወታቸው ሳይጠና በዝምድና በውለታና በሌላም ነገር የተመረጡትን ትቀበላለህ፤ ወደ እኔም

አታቀርባቸውም፡፡በዚህም በየመንደሩ ብዙ ተፎካካሪ ሰባኪዎችን እናፈራለን፤ ነገር ግን ከእነርሱ አንዱም ምሥጢራተ ቤተ

ክርስቲያንን ሊፈጽም አይቻለውም፡፡ ይህም አንተ ራስህ ለክህነት የተገባው ዕጩ ማቅረብ ባለመቻልህ የተረጋገጠ ነው፡፡

በዚህም ችግሩ ሊድን(ሊፈታ) ወደ ማይችልበት ደረጃ እየደረሰ መሆኑን ተረድቻለሁ፡፡… /Basil of Caesaria, to the

Chorepiscopi, letter 54/.

ጳጳስን ወደ ፓትርያርክነት መንበር እንዳይመጣ በተገለጸው መንገድ አባቶች በጥብቅ እየተቃወሙት ቢመጡም ወደ ኋላ ግን

ራሱን በቻለ ምክንያት ሊከሰት በቅቷል ፤ የራሱንም ታሪካዊ ሁነቶች ትቶ አልፏል፡፡ ቄርሎስ አምስተኛ ከማረፋቸው በእኛ

ሐምሌ 30 ቀን 1919 ዓ.ም. (ከኦገስት 7፣1927) ጥቂት ቀደም ብሎ በ1922 ዓ.ም. አካባቢ ግብጽ ከእንግሊዝ ቅኝ አስተዳደር

ለመላቀቅ አዋጅ አውጃ ነበር፡፡ ለዚህም የአባ ቄርሎስ አስተዋጽኦ ከፍተኛ ነበር፡፡ አባ ቄርሎስ የግብጽ ክርስቲያኖች

የገቡበትን የዋፍድ ብሔራዊ ፓርቲ የነጻነት አርበኞችን በእስክንድርያው አቡነ ቀሲሳቸውና የአልበኸሪያና የሞኖፊያ ሊቀ ጳጳስ

በነበሩት በአባ ዮሐንስ በኩል ይደግፉ ነበር፡፡ በሌላ በኩል ደግሞ ከግብጽ ክርስቲያኖች ወደ አንግሊካን ቸርች የተቀየሩና

በእነርሱ ተጽእኖ ምክንያትም የእንግሊዝን ፖሊሲ የሚደግፉ ግብጾችም ተፈጥረው ስለነበር ለግብጽ እስላማዊ መንግሥትና

ለሀገር ወዳዶች በሙሉ ነገሩ አሳሳቢ ሆኖ ነበር፡፡ ሆኖም ሊቀ ጳጳስ ዮሐንስ በሃይማኖታቸውና በአገልግሎታቸው ከነበራቸው

ክብርና መወደድ በላይ ደግሞ በአርበኝነታቸው፣ ለሀገራቸው በነበራቸው ፍቅር በሁሉም ግብጻውያን ዘንድ ታዋቂና ተከባሪ

ነበሩ፡፡ ከዚህም በላይ በሹመትም ዕርግና (ቅድምና) ስለነበራቸውና የግብጽ አጠቃላይ የምእመናን ጉባኤም (General lay

council) ዋና ጸሐፊ ስለነበሩ አባ ቄርሎስ አምስተኛ ሲያርፉ አቃቤ መንበር ሆነው ተመረጡ፡፡ እርሳቸው አቃቤ መንበር

ሆነው በመመረጣቸውም ሁሉም ግብጻዊ ተደሰተ፡፡

ይህን ተከትሎ ግብጻውያን ክርስቲያኖች በሕጋቸው መሠረት ፓትርያርክ ለመምረጥ መንቀሳቀስ ጀመሩ፡፡ በዚህ ጊዜ ከፍተኛ

ትኩረት ከተሰጣቸው እጩዎች መካከልም የቄርሎስ አምስተኛ የግል ጸሐፊና የፖፕ ሺኖዳ መምህር የነበረው ሊቀ ዲያቆን

ሀቢብ ጊዮርጊስ እና አባ ሐናንያ ዘገዳመ እንጦንስ ይገኙበታል፡፡ ነገር ግን የኮፕት ልሒቃን ሀገራቸውን ከእንግሊዞች ሙሉ

በሙሉ ነጻ ለማወጣት በነበረው የአርበኝነት ትግል ውስጥ ከፍተኛ ተሳትፎ ስለነበራቸው እንደ አርበኛ የሚያዩአቸውን ሊቀ

ጳጳስ ዮሐንስን ለማስመረጥ እንቅስቃሴ ጀመሩ፡፡ በሌላ በኩል ደግሞ ለእንግሊዞች ሰለባ የሆኑት ኮፕቶች በወቅቱ

የአልመሐረቅ አበምኔት የነበሩትን ፣ ለቄርሎስ አምስተኛም የሱዳን ሀገረ ስብከት ወኪል ወይም አቡነ ቀሲስ የነበሩትን ቆሞስ

አባ ዮሐንስን እጩ አድርገው አቀረቡ፡፡ ሌሎቹ ደግሞ ይህን አባ ዮሐንስን ቀድሞ ሚስት አግብቶ የነበረ መሆኑንና

የእንግሊዞች ደጋፊ መሆኑን ገልጸው ወደ ንጉሥ ፉአድ አቤት አሉ፡፡ ንጉሡ በትራንስፖርት ሚኒስትሩ በተውፊክ ዳውስ ነገሩ

እንዲጣራ አዘዘ፡፡ ተውፊክ የኮፕት አባቶች ለሀገራቸው በዘመናቸው ሁሉ ታማኞች መሆናቸውን ገልጾ በሕጋቸው መሠረት

እንዲመርጡ ቢያግባባውም ንጉሡ የእንግሊዞች ደጋፊ የሆነ ሰው እንዳይመረጥ ሰጋ፡፡ በዚህ ጊዜ ተውፊክ በዚህ

የማይጠረጠሩት አቃቤ መንበሩ አባ ዮሐንስ እንዲሆን ሀሳብ ሲያቀርብለት ስለተስማማ ምክንያቱን ገልጾ ለሲኖዶሱና

ለምእመናን አጠቃላይ ጉባኤው እርሳቸውን ይመርጡ ዘንድ ትዕዛዝ አስተላለፈ፡፡

የግብጽ ሲኖዶስም ፖለቲካዊ ሁኔታውንና ብዙ የኮፕቲክ ምእመናንም የሰጧቸውን ድጋፍ ተመልክቶ ነገሩ የሚሆንበትን ብቻ

አፈላለገ፡፡ በዚህ መሠረትም በታሪክ ቀደም ብሎ በእንደራሴ ወይም በረዳት ፓትርያርክነት ተሹመው ትንሽ ጊዜ ከቆዩ በኋላ

ለመንበረ ፕትርክናው የበቁትን ፖፕ ጴጥሮስ አልጋዋሊንና (109ኛው ፖፕ) ቄርሎስ አራተኛን (110ኛው ፖፕ) እንደ

ምክንያት አቅርቦ ነገር ግን ከሀገረ ስብከት የሚመጡት ለውድድር መቅረብ አለመቅረባቸውን ጉዳይ አድርጎ ሳይመለከትና

ሌሎች አብያተ ክርስቲያንም ከጳጳሳት የሚመርጡበት ሥርዓት ያለ መሆኑን ጠቁሞ መስማማቱን ገለጸ፡፡ ነገር ግን ሲኖዶሱ

ቀኖና ጥሷል፤ ትውፊት አፍርሷል መባልን ለማምለጥ ሲል ምርጫውን ራሱ ንጉሡ እንዲያስፈጽም ሙሉ መብቱን አሳልፎ

ሰጠ፡፡ በዚህም ትልቁ ታሪካዊ ስሕተት ተፈጸመ፡፡ በዚህ የተደሰተው ንጉሥ ፉአድም 96 ሰዎች ብቻ በመራጭነት

የሚሳተፉበትና ሊቀ ጳጳስ ዮሐንስን ብቻ እንዲመርጡ የሚያስችል 8 አንቀጾች ያሉት ሥነ ሥርዓት አዘጋጅቶ አወጀ፡፡

በዚህም መሠረት ሊቀ ጳጳስ ዮሐንስ ድምጽ ከሰጡት ከ85ቱ በ70ው ሰዎች ተመርጠው አንደኛ ሆነው በግብጽ

ቤተክርስቲያን ታሪክ ሀገረ ስብከት ካላቸው ጳጳሳት የመጀመሪያው ፓትርያርክ ሆነው ፖፕ ዮሐንስ 19ኛ ተብለው ዲሴምበር

16ቀን 1928( በእኛ ታኅሣሥ 7 1921 ዓ.ም.) ተመረጡ፡፡ ጳጳሳቱ ችግር የገጠማቸው ግን ሲመቱን ሲፈጽሙ ነበር፣

ምክንያቱም ቀደም ብሎ በአንዲት ሀገረ ስብከት ላይ ተሹሞ ስለነበር አሁን ድጋሜ የማን እንበለው፣ ማለትስ ተገቢ ነው ወይ

የሚለው ግራ መጋባትን ፈጥሮባቸው ነበር፣ በተክሊል በቁርባን የዳሩትን ሰው የቀደመቺው ሚስቱ እያለች ድጋሚ

እንደማጋባት ያለ ነበርና። ፖፕ ዮሐንስ የግብጽን ትውፊትና የቤተክርስቲያኗን ቀኖና እያወቀ በዚያውም ላይ አቃቤ መንበር ሆኖ ለርሱ የተደረገውን ድጋፍ ያለምንም ተቃውሞ ተቀብሎ በመሾሙ የኅሊና ዕረፍት አጥቶና ተረብሾ ይኖር እንደ ነበረ ታሪክ ጸሐፊዎች ይመሰክራሉ፡፡

የሆነው ሆኖ እርሱ ለ 13 ዐመታት ከስድስት ወር ካገለገለ በኋላ ሲያልፍ የግብጽ ሲኖዶስ በግልጽ ሀገረ ስብከት ካላቸው

ሊቃነ ጳጳሳትና ጳጳሳት ፓትርያርክ ስለመምረጥ ሲኖዶሱ እንደገና መወያየት ጀመረ፡፡ በዚህ ጊዜ ደግሞ ከሊቃነ ጳጳሳት

በአገልግሎታቸው በአስተዳደራቸውና በልምዳቸው ብዙ ተወዳጅነት ያላቸው ሊቃነ ጳጳሳት ነበሩ፡፡ በተለይ ለ40 ዐመት

በጳጳስነትና በሊቀ ጳጳሳነት ያገለገሉት የአስዩቱ አባ መቃርዮስ ከፍተኛ የሕዝብ ድጋፍ ነበራቸው፡፡ ሌላው ቀርቶ ከአጠቃላይ

የምእመናን ጉባኤውም በሊቀመንበሩ በሀቢብ አልማስርይ የሚመራው ቡድን ትውፊቱና ቀኖናው ይጠበቅ ብሎ

ባይደግፋቸውም በአፈንጋጩ በአልማናዊ ፓሻህ የሚመራው ቡድን በልምዳቸው፣ በእውቀታቸውና በትምህርታቸው

ምክንያት እርሳቸው መሆን አለባቸው ብሎ ከፍተኛ ድጋፍ ሰጣቸው፡፡

ነገር ግን አሁንም አምስት የሚሆኑ ሊቃነ ጳጳሳት ድርጊቱን አጽንተው ተቃወሙ፡፡ ሊቃነ ጳጳሳቱ ባወጡት መግለጫ

ውስጥም የሚከተለው ኃይለ ቃል ይገኝበታል፡፡ ‹‹ ከሊቃነ ጳጳሳት ለመምረጥ ድጋፍ ለምትሰጡት የመጨረሻው ቃላችን ይህ ነው፡፡ ከመነኮሳት ይልቅ ሊቃነጳጳሳትን መምረጥ ጥቅሙ ምንድን ነው? ይህ ሲጠየቅ መልሳችሁ ሊቃነ ጳጳሳቱ ልምድ፣ ዕውቀት እና ሥልጠና አላቸው ነው የምትሉት፡፡ ይህ መልስ በእውነት ነፍስን የሚጎዳ መንፈስንም የሚያስደነግጥ እጂግ

አሳዛኝ መልስ ነው፡፡ የዚህ ልምድ ፣ ዕውቀትና ሥልጠና መገኛው የት ነው? ቅዱስ ጳውሎስ ‹ የዚህን ዓለም

ጥበብ እግዚአብሔር ከንቱ አላደረገውምን? ›/ 1ኛቆሮ 1፤20/ እንዳለው ከዓለም ከሆነ ይህ እውነተኛ ያልሆነ ልምድ ፣ ሐሰተኛ ዕውቀት ፣ ረብ የለሽ ሥልጠና ነው፡፡ ጌታችን ሐዋርያቱን የመረጠው ከተርታው ሕዝብ ነው ፤

ሰው ሁሉ ከእግዚአብሔር ሊማር ይገባዋል ብሏልና፡፡ የልምዳቸው ፣ የዕውቀታቸውና የሥልጠናቸው ምንጭም

መንፈስ ቅዱስ ነበረ፡፡ ስለዚህም በሌሎቹም መንፈስ ቅዱስ እንዲሠራ ፍቀዱ ፤ ካልሆነ በሀብተ መንፈስ ቅዱስ

አታምኑም ማለት ነው፡፡ ጌታችን እስከ ዓለም ፍጻሜ ድረስ ሁል ጊዜም ከእኛ ጋር እንደሚሆን ቃል

ገብቶልናልና፡፡ ስለዚህም በተለይ ደግሞ በምእመናን አጠቃላይ ጉባኤው አባላት ብቁና የተገባቸው መነኮሳት

መኖራቸው ከተረጋገጠ በኋላ ከመነኮሳት ካልሆነ በቀር ከሊቃነጳጳሳት ፓትርያርክ እንዳትመርጡ በክርስቲያናዊ

ፍቅር ሆነን እንለምናችኋለን፡፡ ››

እነዚህ አባቶች ድርጊቱን እንዲህ ቢቃወሙትም ነገር ግን የብዙው ሰው ዐይን አባ መቃርዮስ ልምድ፣ እውቀትና የቋንቋ

ችሎታ ላይ ትምክህት ፈጥሮ ስለነበረ አባ መቃርዮስ ሣልሳይ ተብለው ___ _ኛ ፓትርያርክ ሆነው ተሾሙ። የግብጽ

ምእመናንም ስለ አባ መቃርዮስ የተለያዩ የውጭ ቋንቋ፤ ችሎታ ፣ስለልምዱና ስለጥበቡ ሁሉ ስለሚያውቁ ቤተ ክርስቲያንን

ወደ ከፍተኛ ደረጃ ያሸጋግራታል ብለው ተስፋ በማድረግ በደስታ ፈነጠዙ። ይሁን እንጂ ‘‘በሰው የሚታመን ሥጋ ለባሹንም

ክንዱ የሚያደርግ ልቡም ከእግዚአብሔር የሚመልስ ሰው ርጉም ነው፡፡’’ ኤር.17_5 ተብሎ እንደ ተጻፈ በቅጽበት የአባ

መቃርዮስ ልምድና ዕውቀት የደረሰበት ጠፋ። መጀመሪያ ፓትርያርክ እንዲሆን ከፍተኛውን ሚና ከተጫወተው ከአጠቃላይ

ምእመናን ጉባኤው ጋር ተጣላ፤ ቀጥሎ ከሲኖዶሱ ጋር ተጣላ። በታሪክ አጋጣሚ ሲኖዶስ ፓትራያርኩ እያለ ያለፓትርያርኩ

ተሰብስቦ የፓትርያርኩን ያልተገባና ከሥርዓት የወጣ ድርጊት በአንድ ድምጽ አወገዘ ፣አቛሙንም ለሕዝቡ በይፋ አስታወቀ።

በዚህም ምክንያት እንዃን ሌሎቹ ራሱ ፖፑም ሳይቀር ከፍተኛ ሐዘንና መሾም አልነበረብኝም የሚል ጸጸት ውስጥ ገባ፣ ቤተ

ክርስቲያኒቱም ትልቅ አጣብቂኝ ውስጥ ገባች። በዚህ ምክንያት አባ መቃርዮስ ሀገረ ስብከቱን ትቶ ወደ አባ ጳውሊ ገዳም

ኮበለለ። ከአምስት ወራት በኋላ ግን በጠቅላይ ሚኒስትሩ አህመድ ማሀር ፓሻህ ሸምጋይነት ወደ መንበሩ ቢመለስም ነገር

ግን ከከባድ ጸጸትና ሐዘን ሳይወጣ በተሾመ በ፩ ዓመት ከስድስት ወር ከ__ ቀን ከዚህ ዓለም በሞት ተሰናበተ።

ከእርሱም በኋላ ግን የግብጽ ቅዱስ ሲኖዶስ ከስሕተቱ መማር ሳይችል ቀረና አሁንም ለሦስተኛ ጊዜ ስሕተቱን ደገመው። አባ

መቃርዮስ ሣልሳዊ ካረፉ በኋላ አቃቤ መንበር ሆነው የተሾሙት የብህንሳና የቤንሱፍ ሊቀ ጳጳስ አባ አትናቴዎስ ነበሩ።

በእርሳቸው የሚመራው አስመራጭ ኮሚቴም ባለፈው መንገድ ተጓዘበት። አባ መቃርዮስን ለማስመረጥ የራሱን ቡድን

ፈጥሮ ይንቀሳቀስ የነበረው አልመናዊ አባ መቃርዮስ ውለታውን ለመመለስ ብለው የአጠቃላይ ምእመናን ጉባኤው ሰብሳቢ

አድርገውት ነበርና አሁንም እርሱ እንደገና ዐይኑን ጨፍኖ በማንኛውም መንገድ ከሀገረ ስብከት የመጡትን አባ ዮሳብ

(ዮሴፍ) ካልዕን ለማስመረጥ ቆርጦ ተነሣ። በምርጫው ወቅት አንዳንድ ማጭበርበሮችንም በመጠቀም ቃል እንደገባው አባ

ዮሴፍ (ዮሳብን) ___ _ኛ ፓትርያርክ አድርጎ አስመረጣቸው።

እርሳቸው ከተመረጡ በኋላ ግን የመጀመሪያው ግጭት የተፈጠረው በአባ ዮሳብና በሕገ ወጥ መንገድ ባስመረጣቸው

በአልመናዊ መካከል ነበር። እርሱም ብዙ ጊዜ በፍርድ ቤት ደጋግሞ ቢከስሳቸውም መርታት አልቻለም። እርሳቸውም

ከሥልጣኑ አወረዱት። ዋናው ችግር መፈጠር የተጀመረው ግን በሀገረ ስብከታቸውም ሳሉ ረዳታቸው የነበረውን መሌክን

ወደ መንበረ ፓትርያርክ ሲያስጠጉት ነበር። መሌክ ሐላፊነቱን ተጠቅሞ ጉቦውን ማጧጧፍ ጀመረ። እርሳቸውንም እርሱ

ካላቸው ውጭ የማይሠሩ አደረጋቸው። እየቆየ ሲሔድም ከሌሎች አገልግሎቶች ብቻ ሳይሆን ክህነት ከሚቀበሉት (ጵጵስና

የሚሹ ያልተገባቸውንም ሰዎች እያቀርበና ገንዘብ እየተቀበለ) ሁሉ ከፍተኛ ጉቦ ማጋበስን ተያያዘው። በጣም የሚያሳዝነው

ደግሞ ጉቦ ለማግኘት ሲል ብቻ ለሹመት ጉቦ ሊያሰጡ ይችላል ብሎ የሚያስባቸው ሐላፊነቶች ላይ ያሉትን ሁሉ ያለአግባብ

በየምክንያቱ እንዲነሡ ያደርግና ተተኪዎቹን በከፍተኛ ገንዘብ እያቀረበ ያስሾማል። መሌክ ሌሎች ትልልቅ ጥፋቶችን ራሱ

ይሰራል ፤ በቁጥጥሩ ሥር ያሉትን ፓትርያርኩንም እያሳተ ብዙ ወንጀል የሚያሠራቸው ሆነ፤ በዚህም እውነተኛው

ፓትርያርክ መሌክ ነው እስከመባል ደርሶ ነበር። ከዚህም የተነሣ እንኳን ክርስቲያኑ እስላሞቹንም ለማስገረም በቅቶ ነበር።

የነገሩን ከልክ በላይ መሆን የተመለከቱ ምእመናን በአንድነት ሆነው ቤተ ክርስቲያናቸውን ነጻ ለማውጣት ባደረጉት ጥረትም

መንግሥት መሌክን አሠረው። ነገር ግን ፓትርያርኩ ከመበሳጨት አልፈው መሌክ እንዲፈታ ከፍተኛ ጥረት ሲያደርጉ ከቆዩ

በኋላ ፕሬዚዳንት ሞሐመድ ናጊብ እንደ ተሾሙ ለኮፕት ቤተ ክርስቲያን ምን እንዳደርግላት ይፈልጋሉ ተብለው ሲጠየቁ «

መሌክ ይፈታልን» የሚል መልስ ሰጡ። ፕሬዚዳንቱም አደረገው። ነገር ግን መሌክ ከመጥፎ ድርጊቱ ሊቆጠብ ቀርቶ ሆነ

ብሎ ሕዝቡን ብስጭት ውስጥ የሚከቱ ሥራዎችን አበዛ። በዚህም ምክንያት የኮፕቶች ብሔራዊ ቡድን የሚባል ቡድን

ተቛቛመ። መሌክም ይባስ ብሎ በገዳማት ላይ የተሾሙ ጳጳሳት ተነሥተው አዳዲሶች እንዲሾሙ ሀሳብ አቀረበ። ዮሳብ

ካልዓይም ሀሳቡን ተቀብለው በኦገስት _ _ የእንጦንስ ገዳም ሐላፊ የሆኑትን ጳጳስ አባ ገብርኤልን አንስቻለሁ አሉ። አባ

ገብርኤልም ለሲኖዶሱ አቤት አሉ፤ ሲኖዶሱም በሴፕቴምበር ፭ ቀን _ ____ ከአጠቃላይ ምእመናን ጉባኤው ጋር ተሰባስቦ

አባ ዮሳብ ካልዓይን ከሥልጣናቸው አወረደ። ውሳኔውንም ሁኔታውን ሲከታተል የነበረው የግብጽ መንግሥት ተቀበለው።

አጋጣሚውንም ተጠቅሞ የግብጽ ቤተ ክርስቲያንን መንፈሳዊ ተቛማት ዕውቅና ነሣ። ይህም ደግሞ ሌላ ተቃውሞ አስነሣ።

አባ ዮሳብም ተነሥቶ ወደ አልመሐረክ ገዳም ኮበለለ። ሲኖዶስም በሦስት ሊቃነ ጳጳሳት ጉባኤ እንድትመራ ወስኖ ሊቃነ

ጳጳሳቱን ሰየመ። አባ ዮሳብም ታምመው ወደ ሆስፒታል ከገቡ በኋላ በዚያው ቆይተው ዐረፉ።

የግብጽ ሚጠት አባ ዮሳብ ካልዓይ ካረፉ በኋላ የግብጽ ቤተ ክርስቲያን ሀገረ ስብከታቸውን ትተው ፕትርክና በተሾሙት ባለፉት ተከታታይ ሦስት ፓትርያርኮች የደረሰባትን ውድቀትና ያጋጠማትን ስብራት በደንብ ተረድታው ስለነበረ ከዚህ በኋላ የሚካሔዱ ምርጫዎች በሙሉ ቀኖናውንና ትውፊቱን የጠበቁ እንዲሆኑ በሁሉም ዘንድ ከፍተኛ ግንዛቤ ተወሰደ። በዚህም መሠረት ሲኖዶሱ ከዚህ ቀደም እንደነበረው ወደ ምርጫ መጣደፉን አቁሞ የምርጫ ሕግ ወደ ማውጣት አመራ። በዚህም መሠረት እስካሁን ተግባር ላይ ያለውንና እንደ ተጨባጭ ሁኔታው መጠነኛ መሻሻል ብቻ የሚደረግበትን ሕግ ከኣባ ዮሳብ ሞት አንድ ዓመት በኋላ በ_ ____ ዓም. አጸደቀች። ከዚያም በሕጉ መሠረት ቀጣዩን ፓትርያርክ ለመምረጥ ሌላ ሁለት ተጨማሪ ዓመታትን ያባከነች ሲሆን አዲስ በወጣው ሕግና ትውፊት መሠረት መነኮሳትን ያማከለ ነገር ግን ከሀገረ ስብከት የመጡ ሳይሆን ከአጠቃላይ ጳጳሳት የተወከሉ እጩዎችን በማካተት ሦስቱን ሰዎች በድምፅ ብልጫ መረጠች። በዚህ ጊዜ በድምጽ አሰጣጥ ሥርዓቱ ሦስተኛ ሆነው የተመረጡት የቀድሞው መናኝ አባ ሚናስን ቄርሎስ ስድስተኛ ብላ ___ _ኛውን ፓትርያርክ ሾመች። ከርሳቸው ቀጥሎ ደግሞ ከአጠቃላይ ጳጳሳት አንዱ የሆኑት አባ ሺኖዳ ተመረጡ። በእነዚህ ጊዜያትም ቤተ ክርስቲያኒቱ በማይነገር መጠን ከፍተኛ እድገትና መስፋፋት አስመዘገበች። በአሁኑ ጊዜ ለፓትርያርክነት የሚታጩት እነማን ናቸው በአሁኑ ጊዜ በተለይ ከ19ኛው ክፍለ ዘመን በኋላ ለፓትርያርክነት ዕጩ የሚቀርብበት ሁኔታ እንደየ ሀገሮቹ እየተለያየ መጥቷል፡፡ በሮማ ካሪዳናሎች (በአንድ ሀገር ላይ እንደ ሊቀጳጳስ ሆነው የሚያገለግሉት) እና ጳጳሳት ብቻ ሆነዋል፡፡ የጥንቱን ትውፊቷን በሕግ ትለውጠው ወይም አትለውጠው ማወቅ አልተቻለም፡፡ ሆኖም ከ1513 ዓ.ም. በኋላ ከታችኛዎቹ መዐርጋት መጥቶ ለፖፕነት የበቃ የላትም፡፡ በሶርያ፤ በሕንድ እና በአርመንያ በአብዛኛው የሚሾሙት ከሊቃነ ጳጳሳት ነው፡፡ ሆኖም በምርጫው ዕለት ሁሉም ቆርቦ መሐላ ምሎ ስለሚያደርገው ለአድሎ በር የማይከፈትና ጠንካራ ነው፡፡ በግብጽ ግን አሁንም ከሌሎቹ ጠንከር ያለ ነው፡፡ በግብጽ ቢያንስ መነኮሳት ከዕጩዎቹ ዋናዎቹ ናቸው፡፡ በርግጥ በአሁኑ ጊዜ ከሊቃነ ጳጳሳትም ዕጩዎች ይቀርባሉ፡፡ ነገር ግን አሁን በዚህ ዓመት በሚያካሂዱት ምርጫ እንኳ ሀገረ ስብከት ካላቸው አንድ ሰው

ስለተጠቆሙ ብቻ የሎንደን እና የሎሳንጀለስ ሲኖዶሶች (በሊቃነ ጳጳሳቱ የሚመራው የጳጳሳትና የካህናት ጉባኤያቸው)

ድርጊቱን አውግዘው አሁን ከ17 ተጠቋሚዎች ውስጥ የመጨረሻዎቹን ከ5-7 ያሉትን ተወዳዳሪዎች ሲያጣሩ እነዚህን

እንዳያካትቱ አሳስበዋል፡፡ ሌሎች ያለ ሀገረ ስብከት የተሾሙት ሊቃነ ጳጳሳት ግን በዕጩነት አሉበት፡፡

ኢትዮጵያውያን ፓትርያርኮች በቄርሎስ ስድስተኛ ዘመን ሙሉ በሙሉ ራሷን የቻለችው የኢትዮጵያ ኦርቶዶክስ ተዋሕዶ ቤተክርስቲያን በዚህ በጣም አጭር ጊዜ ውስጥ ፭ ፓትርያርኮችን አሳልፋ ስድስተኛውን ለመቀበል በመሰናዳት ላይ ትገኛለች። የአምስቱንም አመራረጥ ከቀኖና ቤተ ክርስቲያንና ከትውፊተ አበው አንጻር ሰፊ ጥናት የሚጠይቅ ቢሆንም እስካሁን በቀደሙ ግብጻውያን አባቶቻችን ሥርዓተ ሲመት አንጻር በአጭሩ መቃኘት ይቻላል። በእነዚህ አጭር ጊዜያት የተሾሙት አምስቱም ሁሉ በሚሾሙበት ጊዜ የነበሩት መንግሥታት እጃቸው ከፍተኛ እንደነበርና የእነርሱ የተጽእኖ ውጤትም እንደሆኑ በየጊዜው ተሳታፊ የነበሩ ሰዎች ርግጠኞች ሆነው የሚናገሩት ነገር ነው። እንደተባለው የሁሉም በዚሁ መልክ ተፈጽሞ ከሆነ ገና ከመጀመሪያው ራሷን መቻሏን ፈተና ውስጥ ከትተነው ቆይተናል ማለት ነው። ለዚህ ያጋለጠው ዋናው ምክንያት ደግሞ ጠንካራ የሆነ የምርጫ ሥርዓት ሳይዘረጋ ለቁጥጥርና ለክትትልም ምቹ ሁኔታ በአግባቡ ሳይፈጠር መፈጸሙ ይመስለኛል። ከዚህም ጋር ደግሞ _ __ ዐመት በላይ በዘለቀው ግንኙነታችንና ደጂ ጥናታችን ከግብጽ ያመጠናው የሲመት ክትትሉን ብቻ ነው እንጂ ሥርዓተ ሲመቱን አይደለም። የሚያሳዝነው ያ በግብጽ ውስጥ የነበረ ሲኖዶስ የእኛም ሲኖዶስ ስለነበረ በግልጽ አዲስ የምርጫ ሕግ እንደ አስፈላጊነቱ እስከሚወጣ ድረስ ያንኑ ትንሽ አሻሽሎ መጠቀም ቢጀመር ኖሮ በአጭር ጊዜ ውስጥ ብዙ አወንታዊ ለውጦችን ልናይ እንችል ነበር።

ከእኛ ፓትርያርኮች ሁለቱ ከምንኩስና አንዱ ከአጠቃላይ ጳጳስ ሌሎቹ ሁለቱ ደግሞ ሀገረ ስብከታቸውን ትተው የተሾሙ

ናቸው። እነዚህም አቡነ ቴዎፍሎስና አቡነ መርቆሬዎስ ሲሆኑ በጣም የሚያስገርመው በእነዚህ በሁለቱም ቤተ ክርስቲያን

ከፍተኛ ፈተናዎች ከማስተናገዷም በላይ የሁለቱም ዘመነ ፕትርክናቸው አጭር ነበረ። ለራሳቸውም ሆነ ለቤተክርስቲያኒቱ

ጥቁር ነጥቦች የተቀመጡትም በእነርሱ ዘመን ስለሆነ ከትውፊት መውጣታችን ባናስተውለውም እግዚአብሔር አምላካችን

አልፈቅድላችሁም ያለን ይመስላል።

ካለፉት ሂደቶች የተማርናቸው ምን ምን ናቸው?

፩ኛ) ከግብጽ ___ _ ፓትርያርኮች ውስጥ ከአጠቃላይ ጳጳሳት ሦስት፤ ሀገረ ስብከት ካላቸው ውስጥም ሦስት ከተመረጡት

በቀር ሌሎቹ በሙሉ ከመነኮሳት፣ ከቀሳውሰት፣ ከዲያቆናትና ከምእመናን የተመረጡ ናቸው።።

፪ኛ) ሀገረ ስብከት ካላቸው መምረጥ የተከለከለ ነው፤ በተመረጡም ጊዜ ጉዳቱ እጂግ ከፍተኛ ነበር።።

፫ኛ) በመንግሥት ባለ ሥልጣናት ርዳታ የሚገኝ ማንኛውም ክህነት የተወገዘ ነው።

፬ኛ) በልምዳቸው በዕውቀታቸውና በማንኛው ሁኔታቸው ምክንያት ሰዎችን መምረጥ እግዚአብሔርን እንደሚያሳዝነውና

በአንዳቸውም ከመከራና ከፈተና በቀር ቤተ ክርስቲያን ተጠቅማ የማታውቅ መሆኗ በታሪክ ታይቷል፡፡

፭ኛ) ሕጋቸውን እስከመተላለፍ ደርሰው በደጋፊ ውለታ የሚመረጡ ፓትርያርኮች ሁሉ አጥፊነታቸው ከባድ መሆኑ በታሪክ

ተረጋግጧል፡፡

፮ኛ) ሦስት የምርጫ ሥርዓት ነበሩ። በተለይ በዕጣ ምርጫ ወቅት በታሪካቸው አራተኛ ዕጣ የጌታ ስምም ይገባ እንደነበር

ታሪካቸው ያስረዳል፡፡ ይህም ሦስቱንም ጌታ ካልፈለጋቸው የእርሱ ስም እንዲወጣ ያደርጋል በሚል ጽኑ እምነት ነው፡፡

ምንተ ንግበር?

በቤተ ክርስቲያናችን በሕገ ቤተ ክርስቲያን በ1991 ዓ.ም. ከተቀመቱት ትንሽ ጥቁምታዎች ውጭ ከአንድ ጊዜ በላይ

ሊያገለግልና ያለቀለት ሊባል የሚችል አጠቃላይ የምርጫ ሕግ አለን ለማለት አንችልም፡፡ ሆኖም ከሁኔታዎቹ በመማርና

ነገሮቹን ከማስተዋል ግን የተሻለ ሒደት ይኖራል የሚለው ተስፋ ከፍተኛ ነው። በዚህም መሠረት የአሁኑ ሲኖዶስ ቛሚ የሆነ

የፓትርያርክ ምርጫ ሕግ ከማውጣት እንደሚጀምረው ይጠበቃል። የማንኛችንም አስተዋጽኦም ከዚህ በላይ መሆን ያለበት

አይመስልም፡፡ ለአሁኑ ብቻ ሳይሆን ለወደፊቱም ሊያገለግል የሚችል ጠንካራ፤ ግልጽና የማንንም ውጫዊ አካል ተጽእኖ

የሚቋቋም ሕግ ከወጣ በዚያ መሠረት ከአስመራጭ ኮሚቴው አንሥቶ የተጠቋሚዎች የመራጮችና የሌሎችም አፈጻጸም

በዝርዝር ከተቀመጠ ከእግዚአብሔር ጋር ለልዩነቶቻችን ለመተማማታችንና ለመወዛገባችን ብሎም ለመወጋገዛችን ሁሉ

ፍጻሜ አስተዋጽኦ ሊያደርግ አንድነታችንም ሊያመጣ ይችላል፡፡ ከላይ ከተጠቆሙትና ካለፈው ታሪካችን አንጻር ትልቁ

የምእመናን ድርሻ ቤተ ክርስቲያን በጸጥታ ወደብ የምትመራበት ሕግ እንዲወጣ ድጋፍ ማድርግ ሊኖር ቢችልም ዋናው ግን

የቤተ ክርስቲያን ራስ የሆነው ኢየሱስ ክርስቶስ ቸር እረኛ እንዲሰጠን መለመንና በሚወጣው ሕግ ብቻ እንዲከናወን መጣር

ነው፡፡ ስለ አንድነታችንና ከእርሱ የሆነውን ቀኖናዊውን እንድናገኝ ስለመንጋው አንድነት በመዋዕለ ሥጋዌው ጌታ ስለሁላችን

ያቀረበውን ጸሎት እንጸልየው፡፡

ሁሉም አንድ ይሆኑ ዘንድ፥ ከቃላቸው የተነሣ በእኔ ስለሚያምኑ ደግሞ እንጂ ስለ እነዚህ ብቻ አልለምንም፤

አንተ እንደ ላክኸኝ ዓለም ያምን ዘንድ፥ አንተ፥ አባት ሆይ፥ በእኔ እንዳለህ እኔም በአንተ፥ እነርሱ ደግሞ በእኛ

አንድ ይሆኑ ዘንድ እለምናለሁ። እኛም አንድ እንደ ሆንን አንድ ይሆኑ ዘንድ፤ እኔም በእነርሱ አንተም በእኔ

ስትሆን፥ በአንድ ፍጹማን እንዲሆኑ፥ የሰጠኸኝን ክብር እኔ ሰጥቻቸዋለሁ፤ እንዲሁም ዓለም አንተ እንደ ላክኸኝ

በወደድኸኝም መጠን እነርሱን እንደ ወደድሃቸው ያውቃል። አባት ሆይ፥ ዓለም ሳይፈጠር ስለ ወደድኸኝ

የሰጠኸኝን ክብሬን እንዲያዩ እኔ ባለሁበት የሰጠኸኝ እነርሱ ደግሞ ከእኔ ጋር ይሆኑ ዘንድ እወዳለሁ። ጻድቅ

አባት ሆይ፥ ዓለም አላወቀህም፥ እኔ ግን አወቅሁህ፤ እነዚህም አንተ እንደ ላክኸኝ አወቁ፤ እኔንም የወደድህባት

ፍቅር በእነርሱ እንድትሆን እኔም በእነርሱ፥ ስምህን አስታወቅኋቸው አስታውቃቸውማለሁ/ ዮሐ 17፤ 20-26/፡፡

አቤቱ አንድ ለመሆን እርዳን፤ አሜን፡፡

 ዋቢ ምንጮች፡-

http://www.suscopts.org/q&a/index.php?qid=153&catid=135

http://theorthodoxchurch.info/blog/news/2012/06/british-orthodox-synod-issues-statement-regarding-thepapal-

election/

http://lacopts.org/wp-content/uploads/2012/07/Choosing-The-Patriarch-Lessons-from-the-History-of-the-

Church-English.pdf

http://en.wikipedia.org/wiki/Papal_conclave__